Chuỗi giá trị toàn cầu (GVC) là gì?

1. Khái niệm chuỗi giá trị toàn cầu

Định nghĩa chuỗi giá trị toàn cầu được hình thành và trở nên phổ biến trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế. Chuỗi giá trị toàn cầu (Global Value Chain – GVC) có thể được hiểu là một dây chuyền kinh doanh – sản xuất mang tính chất toàn cầu hóa, trong đó những nhân tố đóng vai trò then chốt trong mỗi khâu trong chuỗi là những doanh nghiệp tại những quốc gia khác nhau tham gia vào chuỗi giá trị bằng những công đoạn khác nhau như nghiên cứu và phát triển sản phẩm, cung cấp nguyên liệu đầu vào, thiết kế sản phẩm, sản xuất, phân phối.

Nhận biết những lợi thế so sánh của bản thân doanh nghiệp, tham gia vào chuỗi, nâng cấp vị thế doanh nghiệp trong chuỗi, trở thành chủ thể chính của những khâu có giá trị gia tăng cao nhất là mục tiêu chiến lược lâu dài của những doanh nghiệp, quốc gia trong quá trình nghiên cứu chuỗi giá trị toàn cầu.

2. Phân loại chuỗi giá trị toàn cầu

a. Chuỗi giá trị toàn cầu do người sản xuất chi phối (Producer driven)

Trong chuỗi giá trị toàn cầu do người sản xuất chi phối, những tập đoàn, công ty lớn, uy tín như TNCs, MNCs đóng vai trò chủ đạo trong việc kết nối, điều phối mọi hoạt động trong mạng lưới sản xuất (bao gồm cả việc phát triển thượng nguồn và hạ nguồn).

Đặc điểm nổi bật của chuỗi giá trị do người sản xuất chi phối đó là có mạng lưới sản xuất rộng rãi (có nhiều công xưởng, nhiều chi nhánh tại nhiều nước trên thế giới), mạng lưới những nhà phân phối, nhà bán lẻ, nhà nghiên cứu thị trường đa dạng, rộng khắp vượt ra khỏi phạm vi trong một quốc gia.

b. Chuỗi giá trị toàn cầu do người mua chi phối (Buyer driven)

Đặc điểm chung của mô hình chuỗi giá trị do người mua chi phối là những nhà chế tạo không có công xưởng, những sản phẩm, vật chất họ tạo ra là những mẫu thiết kế.

Trong chuỗi giá trị do người mua chi phối, những nhà thiết kế, nhà bán lẻ, nhà nghiên cứu thị trường đóng vai trò quan trọng như những nhà chiến lược tạo ra những mối liên kết, mối quan hệ với những nhà sản xuất, những nhà kinh doanh thương mại và những công xưởng trên khắp thế giới để sản xuất ra những sản phẩm họ cần sau đó phân phối sản phẩm đó tới người tiêu dùng.

3. Các điều kiện hình thành và phát triển chuỗi giá trị toàn cầu

Những cuộc cách mạng khoa học công nghệ, sự tự do hóa đầu tư và thương mại, sự hội nhập của kinh tế quốc tế và việc sản xuất trải rộng ra toàn cầu là xu hướng của những công ty đa quốc gia, xuyên quốc gia là những điều kiện cần dẫn đến sự bùng nổ của chuỗi giá trị toàn cầu, biến mô hình chuỗi giá trị toàn cầu trở thành cấu trúc điển hình của nền kinh tế thế giới trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Bên cạnh đó, còn phải kể đến những ưu thế của doanh nghiệp có những lợi thế so sánh đặc biệt so với những đối thủ khác. Tại đó, các doanh nghiệp có 2 loại đặc quyền (ưu thế) có thể kể đến là:

– Đặc quyền bên trong do các công ty tạo ra: Bao gồm những yếu tố về công nghệ, yếu tố về lao động chất lượng cao, những yếu tố về cấu trúc tổ chức, sản xuất và những đặc điểm vượt trội về sản phẩm.

– Đặc quyền bên ngoài có được trên cơ sở tự nhiên hoặc do một nhóm các công ty tạo ra, hoặc do một đối tác bên ngoài của công ty tạo ra: Bao gồm vị trí địa lý, quyền và khả năng tiếp cận tài nguyên thiên nhiên khan hiếm, những chính sách có lợi với bản thân những công ty đa quốc gia, xuyên quốc gia từ những nước nhận đầu tư.