Sự tự xác định ở đây khác với theo đuôi và cũng khác với ám thị nhóm (cứ tin nhóm là đúng). Tự xác định là sự suy nghĩ (và hành động) theo những tư tưởng chung của tập thể, theo những mục đích và giá trị chung của tập thể và hành động phù hợp với ích chung của tập thể.
Nói khác đi đó là giác ngộ mục đích của tập thể và tự nguyện hành động để đạt mục đích đó. Như vậy ở đây có sự trùng hợp quan điểm của cá nhân với quan điểm chung, với yêu cầu của tập thể chứ không hề có áp lực với cá nhân.
Vì cá nhân hướng tới giá trị chung mà mọi người cũng cùng thừa nhận. Các giá trị đã được nội tâm hóa và trở thành chân lý cho chính bản thân cá nhân. Sự tự giác của cá nhân biểu hiện rõ nhất khi có sự mâu thuẫn giữa các giá trị của nhóm với áp lực của nhóm. Khi hướng vào giá trị chung của tập thể có thể xảy ra tình trạng cá nhân mâu thuẫn với áp lực của nhóm. Đó là lúc cá nhân nhận thức được áp lực nhóm đi ngược lại giá trị chung của tập thể và trong trường hợp đó cá nhân đã tỏ rõ bản lĩnh và tính độc lập của mình. Còn kẻ theo đuôi (xu thời) sẽ thỏa hiệp với áp lực của nhóm.
Sự tự giác có tính chất tập thể nảy sinh khi các hành vi của cá nhân được xác định không bị ảnh hưởng trực tiếp của áp lực nhóm hay phẩm chất tâm lý của người khác mà bị ảnh hưởng của mục đích nhiệm vụ chung.
Đây là chỗ khác giữa tập thể và nhóm phân tán, nhóm phân tán có thể có mâu thuẫn giữa các nhóm nhỏ trong đó. Còn tập thể thì khi đã tự xác định tính tập thể thì thống nhất cá nhân – nhóm – tập thể.
Trong lĩnh vực niềm tin đạo đức, các thực nghiệm đã được tiến hành cho thấy: Dưới áp lực của nhóm gài vẫn nhiều người giữ vững niềm tin của mình. Điều đó chứng tỏ là cá nhân có sự tự xác định theo yêu cầu tập thể.
