Quần chúng nhân dân là gì? Vai trò của quần chúng nhân dân và cá nhân (lãnh tụ) đối với sự phát triển của xã hội ?
Khái niệm quần chúng nhân dân là gì?
Khái niệm quần chúng nhân dân thay đổi và phát triển có tính chất lịch sử. Bởi nó gắn liền với những hình thái kinh tế – xã hội và điều kiện lịch sử nhất định. Nhưng trước hết, họ là lực lượng lao động xã hội trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho xã hội. Mặt khác, họ còn là những bộ phận dân cư có khuynh hướng luôn chống lại những giai cấp thống trị áp bức bóc lột mà lợi ích căn bản của những giai cấp ấy đối kháng với lợi ích đông đảo nhân dân lao động. Đồng thời, họ còn bao gồm các giai cấp và các tầng lớp xã hội có ý nghĩa thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Chủ nghĩa duy vật lịch sử khẳng định quần chúng nhân dân là người sáng tạo chân chính ra lịch sử:
Quần chúng nhân dân là lực lượng sản xuất cơ bản của xã hội. Xuất phát từ nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử cho rằng sản xuất vật chất là cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của xã hội và trong đó hoạt động của quần chúng nhân dân là lực lượng sản xuất trực tiếp. Sản xuất vật chất là quá trình con người tạo ra mọi của cải vật chất, thông qua chế tạo và cải tiến công cụ lao động là hoạt động của toàn xã hội. Trong đó, lực lượng sản xuất cơ bản là quần chúng nhân dân lao động bao gồm cả lao động chân tay và lao động trí óc. Thực tiễn sản xuất vật chất của loài người, của quần chung nhân dân là cơ sở, động lực của sự phát triển khoa học kỹ thuật. Ngày nay, nhân dân lao động, trước hết là giai cấp công nhân và đội ngũ trí thức là lực lượng sản xuất cơ bản của nền kinh tế tri thức.
Vai trò của quần chúng nhân dân đối với sự phát triển của lịch sử
Quần chúng nhân dân là động lực cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội. Lê-nin đã từng khẳng định rằng sự nghiệp cách mạng là sự nghiệp của quần chúng. Bởi vì, trong hoạt động đấu tranh xã hội, thì trước hết quần chúng nhân dân là động lực cơ bản của cách mạng đóng vai trò quyết định đến thắng lợi của các cuộc cách mạng xã hội. Trong hoạt động đấu tranh xã hội vai trò của quần chúng nhân dân còn được thể hiện đối với quá trình hình thành và phát triển của các dân tộc và cộng đồng dân tộc. Lợi ích của quần chúng nhân dân vừa là điểm khởi đầu vừa là mục đích cuối cùng của sự nghiệp cách mạng. Điều này có nghĩa là lợi ích chung của toàn bộ xã hội luôn là lợi ích chung của quần chúng nhân dân.
Quần chúng nhân dân có vai trò to lớn, không thể thay thế, trong sản xuất tinh thần của xã hội. Quần chúng nhân có vai trò to lớn trong quá trình sáng tạo và phát triển đời sống tinh thần của xã hội. Trước hết, hoạt động của quần chúng nhân dân trong sản xuất vật chất, trong hoạt động đấu tranh xã hội đã quyết định quá trình hình thành và phát triển những phong tục – tập quán, truyền thống, văn hóa của các dân tộc của nhân loại. Mặt khác, quần chúng nhân dân với hoạt động thực tiễn của họ, họ vừa là chủ thể, khách thể và là cơ sở của sản xuất tinh thần xã hội.
Vai trò của vĩ nhân (lãnh tụ) đối với sự phát triển của lịch sử
Sự xuất hiện các vĩ nhân trong lịch sử là một tất yếu khách quan, do những yêu cầu và nhiệm vụ cụ thể của từng giai đoạn khác nhau mà sự xuất hiện các vĩ nhân và vai trò của họ cũng khác nhau. Nhưng nói đến vĩ nhân (lãnh tụ) thì trước hết họ cũng là những cá nhân cụ thể, nhưng họ là những người kiệt xuất, có khả năng nắm bắt và vận dụng thành công các quy luật khách quan. Mặt khác, họ là người có khả năng tập hợp quần chúng nhân dân, khả năng thống nhất ý chí và hành động của họ để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể do những yêu cầu khách quan của lịch sử.
Không thể có vĩ nhân, lãnh tụ tồn tại một cách thuần túy, độc lập tuyệt đối với quần chúng nhân dân mà sự xuất hiện và vai trò của họ đều thông qua các tổ chức xã hội nhất định. Bởi vì hoạt động của quần chúng nhân dân và vai trò của quần chúng cũng không tồn tại thuần túy mà thông qua các tổ chức xã hộ nhất định. Cho nên, vai trò của vĩ nhân, lãnh tụ không chỉ là người tổ chức, lãnh đạo mà họ còn có khả năng tập hợp quần chúng, thống nhất ý chí và hành động của quần chúng để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể của lịch sử.
Trong những điều kiện lịch sử cụ thể thì vĩ nhân, lãnh tụ có thể thúc đẩy nhanh hơn tiến trình phát triển của lịch sử, nhưng họ cũng có thể kìm hãm sự phát triển của xã hội khi tính tích cực và vai trò tiến bộ của họ đã không còn nữa. Lãnh tụ của mỗi thời đại chỉ có thể hoàn thành những nhiệm vụ đặt ra của thời đại họ, cho nên nó có tính chất thời đại tính lịch sử và cụ thể.
Ý nghĩa
Phê phán những quan điểm duy tâm, siêu hình về vai trò quần chúng nhân dân, vĩ nhân, lãnh tụ đối với sự phát triển của lịch sử. Quán triệt quan điểm lấy dân làm gốc trong sự nghiệp đổi mới hiện nay ở nước ta.
