Nguyên tắc là những quan điểm, tư tưởng phù hợp với chuẩn mực đạo đức, pháp luật. Nó chỉ đạo hành động, đảm bảo cho hành động của con người phù hợp đạo đức, luật pháp, giữ gìn được sự trong sáng của lương tâm.
Người có tính nguyên tắc là người luôn vận dụng, thực hiện đúng các yêu cầu đạo đức, pháp luật, kỉ luật để hành động phù hợp chuẩn mực đạo đức, pháp luật, quy định của xã hội trong hoàn cảnh thực tế.
Kỉ luật: Phép tắc, luật lệ, quy định được gia đình, tổ chức, tập thể, xã hội đặt ra để mọi người tuân theo để đảm bảo sự thống nhất, sự phối hợp chặt chẽ trong tổ chức, tập thể đó.
Tính kỉ luật: Sự chấp hành nghiêm chỉnh, tự giác các quy định của tập thể, của xã hội mọi lúc mọi nơi.
Tính nguyên tắc và kỉ luật là một trong những phẩm chất đạo đức cơ bản của cá nhân. Nó có vai trò định hướng hoạt động và ứng xử cho cá nhân nhằm xây dựng xã hội trật tự thống nhất, có văn hóa, mọi người tôn trọng nhau và tôn trọng trật tự chung.
Thực hiện tính nguyên tắc và kỉ luật là sự tổng hợp các phẩm chất trung thực, khiêm tốn, dũng cảm, biết giữ chữ tín, tự trọng và tôn trọng người khác, tôn trọng quy định của tập thể, xã hội. Nó đòi hỏi mỗi người :
- Có trí tuệ, tri thức, tình cảm, niềm tin và ý thức trách nhiệm trong quan hệ với người khác, tập thể, xã hội.
- Hành động phải phù hợp với lẽ phải, với chân lí, đạo lí và pháp lí, phải trung thực, đảm bảo tính khách quan và thật sự trong sáng.
- Kiên quyết chống lại thói vô nguyên tắc, tùy tiện, bảo thủ và cơ hội.
- Nguyên tắc luôn đi đôi với kỉ luật : Giữ vững kỉ luật là một nguyên tắc sống quan trọng, là phương tiện để kiểm soát hành vi của con người và đạt đến tự do tất yếu của cá nhân. Sinh thời, Hồ Chủ tịch đã từng dạy : “Người tự do nhất là người sống có kỉ luật nhất”. Người sống có nguyên tắc cũng chính là có ý thức tổ chức kỉ luật nghiêm minh. Điều đó phải được rèn luyện thường xuyên với ý chí mạnh mẽ, dũng cảm vượt qua chính bản thân mình, chống lại sự do dự, vô kỉ luật và lối sống tự do tùy tiện nhật thường.
Song, tính nguyên tắc không đồng nhất với sự cứng nhắc, máy móc. Trong thực tế cuộc sống, có khi phải biết cách thoả hiệp có nguyên tắc để giữ vững nguyên tắc cơ bản ; phải biết mềm dẻo, linh hoạt “dĩ bất biến, ứng vạn biến” vì lợi ích của mình, của tập thể và xã hội. Chính sự nhân nhượng có nguyên tắc bằng việc vận dụng các đối sách mềm dẻo với thù trong giặc ngoài của Hồ Chủ tịch sau Cách mạng Tháng Tám-1945 đã làm cho nước ta giữ vững được chính quyền cách mạng non trẻ trước bối cảnh “ngàn cân treo sợi tóc”. Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập hiện nay Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra chính sách đối ngoại cực kì linh hoạt : Đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế trên nguyên tắc giữ vững độc lập, chủ quyền, bình đẳng, cùng có lợi nhằm tạo thế và lực mới cho công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đưa đất nước tiến lên vì sự nghiệp “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.
