I. Phổ biến, giáo dục pháp luật là gì?
Phổ biến, giáo dục pháp luật được hiểu là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ định nhằm đạt mục đích hình thành ở đối tượng được tác động tri thức pháp lý, tình cảm và hành vi phù hợp với đòi hòi của hệ thống pháp luật hiện hành, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội và nâng cao trình độ văn hoá pháp lý của công dân.
Hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật là cách thức tổ chức hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật, cách tiến hành một hoạt động cụ thể để đạt được mục đích hình thành ở đối tượng tình cảm, tri thức và hành vi pháp lý phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi của pháp luật.
Xét theo quan điểm triết học về mối quan hệ giữa nội dung và hình thức, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật giữ vai trò hỗ trợ hoặc tác động trở lại đối với kết quả chung của hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật. Nếu nội dung pháp luật phù hợp, thiết thực, dễ hiểu, gần gũi nhưng hình thức tổ chức mờ nhạt, thiếu sáng tạo, xa rời thực tiễn thì tất yếu sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật.
Vì lẽ đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật luôn được xã hội (Nhà nước, tổ chức, công dân) quan tâm ở cả nội dung và hình thức phổ biến, truyền tải pháp luật, thông tin pháp lý để đối tượng được tác động hình thành được thói quen, tình cảm đối với pháp luật và có hành vi xử sự phù hợp, có ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật.
Ngày 7/12/1982, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Chỉ thị số 315/CT về việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật đã xác định: Hình thức tuyên truyền cấn phong phú, hấp dẫn, thích hợp với từng loại đối tượng. Cần sử dụng rộng rãi báo chí, phát thanh, truyền hình và các hình thức văn hoá, nghệ thuật khác để phổ biến pháp luật. Báo chí, đài phát thanh, truyền hình chú ý thường xuyên có mục tuyên truyền giáo dục pháp luật bằng các hình thức nói chuyện, giải đáp pháp luật, biểu dương người tốt, việc tốt, phê phán những hiện tượng vi phạm pháp luật. Trong các bài báo như tin tức, mẩu chuyện, bình luận, xã luận… cần có ý thức phân tích khía cạnh pháp lý của vấn đề, qua đó mà giáo dục ý thức pháp luật cho người đọc. Xuất bản sách phổ thông giới thiệu văn bản pháp luật của nhà nước. Xây dựng chương trình, biên soạn tài liệu để đưa giáo dục pháp luật vào các trường học. Tiếp đó, Chỉ thị số 300/CT ngày 22/10/1987 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng về một số công tác trước mắt nhằm tăng cường quản lý Nhà nước bằng pháp luật đề ra yêu cầu: Triển khai mạnh mẽ công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật, huy động lực lượng của các đoàn thể chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các phương tiện thông tin đại chúng tham gia vào đợt vận động thiết lập trật tự kỷ cương và các hoạt động thường xuyên xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong các cơ quan Nhà nước và trong xã hội”.
Trong Chỉ thị số 02/1998/CT-TTg ngày 07/01/1998 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay và Quyết định số 03/1998/QĐ-TTg đã chỉ rõ “chú trọng hình thức tuyên truyền miệng trong việc phổ biến, triển khai thực hiện các văn bản pháp luật cần thiết cho từng đối tượng, nhất là cán bộ chính quyền cấp cơ sở, các tầng lớp nhân dân” và “xác định rõ các biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật cho từng đối tượng như tuyên truyền miệng, biên soạn tài liệu, các phương tiện thông tin đại chúng…
Ngày 17/1/2003, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 13/2003/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật từ năm 2003 đến năm 2007 trong đó dành một mục lớn (mục II) quy định các hình thức, biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật chủ yếu. Thông tư số 01/2003/TT-BTP ngày 14/3/2003 quy định một số hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật như phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống loa truyền thanh cơ sở, tủ sách pháp luật, biên soạn tài liệu pháp luật, cuộc thi tìm hiểu pháp luật, câu lạc bộ pháp luật, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý, giáo dục pháp luật trong nhà trường.
Gần đây nhất, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 37/2008/QĐ-TTg ngày 12/3/2008 phê duyệt Chương trình PBGDPL từ năm 2008 đến năm 2012, trong đó đề ra “Đổi mới, nâng cao hiệu quả các hình thức, biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật hiện có; triển khai trên diện rộng những hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật mới đang phát huy hiệu quả trên thực tế…”.
II. Các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật
1. Các hình thức PBGDPL truyền thống
1.1. Tuyên truyền miệng
Tuyên truyền miệng về pháp luật là một hình thức tuyên truyền mà người nói trực tiếp nói với người nghe về lĩnh vực pháp luật trong đó chủ yếu là các văn bản pháp luật đó nhằm nâng cao nhận thức về pháp luật, niềm tin vào pháp luật và ý thức pháp luật cho người nghe và kích thích người nghe hành động theo các chuẩn mực pháp luật.
Tuyên truyền miệng về pháp luật có nhiều ưu thế thể hiện ở tính linh hoạt, có thể tiến hành ở bất cứ nơi nào, trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào và số lượng người nghe; người nói có điều kiện thuận lợi để giải thích, phân tích, làm sang tỏ nội dung cần tuyên truyền, hai bên có thể hỏi đáp trực tiếp để đáp ứng yêu cầu của nhau.
Trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật từ trước đến nay, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tuyên truyền miệng được sử dụng phổ biến, rộng rãi và có mối quan hệ chặt chẽ với các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật khác. Vì vậy, việc xác định và nhấn mạnh vai trò của tuyên truyền miệng trong phổ biến, giáo dục pháp luật được thể hiện nhiều trong các văn bản chỉ đạo của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước và các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, điều hành, quản lý của các cơ quan, tổ chức ở Trung ương và địa phương.
Tuy nhiên, việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tuyên truyền miệng với một số hạn chế vốn có như không thể áp dụng đối với các đối tượng không cùng ngôn ngữ, lời nói chỉ tác động vào thính giác, đòi hỏi người nghe sự theo dõi, tập trung…, đặc biệt với các tiện ích của phương tiện, thông tin, đại chúng và công nghệ thông tin đang tác động đáng kể đến vai trò của tuyên truyền miệng. Vì vậy, để tạo cơ sở mang tính định hướng trong tổ chức thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật, việc thể chế hoá bằng quy phạm pháp luật đối với hình thức tuyên truyền miệng là cần thiết.
1.2. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hệ thống truyền thanh cơ sở, báo in, báo hình
– Báo in:
– Báo hình:
– Loa truyền thanh cơ sở được sử dụng phổ biến, giáo dục pháp luật chủ yếu tại các đơn vị xã, phường, thị trấn.
1.3. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua việc biên soạn, phát hành tài liệu pháp luật
Đây là hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được áp dụng rộng rãi, gần gũi với người dân và đóng một vai trò lớn trong hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật, là cẩm nang, phương tiện hoạt động của những người làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.
Tài liệu phổ biến, giáo dục pháp luật gồm nhiều loại như đề cương tuyên truyền, văn bản pháp luật, sách hướng dẫn, giải thích pháp luật, sách pháp luật bỏ túi, sách hỏi đáp pháp luật, tờ rơi, tờ gấp, bản tin, tranh áp phích, lịch… Trong tuyên truyền miệng, trong các hoạt động hoà giải, trợ giúp pháp lý, tư vấn pháp luật, công tác giảng dạy và học tập pháp luật trong nhà trường… đều sử dụng tài liệu pháp luật để thực hiện tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật.
Hiệu quả của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật chịu sự tác động nhất định của chất lượng các tài liệu pháp luật, vì vậy, việc biên soạn, phát hành các tài liệu này cũng được chú trọng cả hình thức và nội dung.
1.4. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động giáo dục pháp luật trong nhà trường
Giáo dục pháp luật là sự tác động có định hướng có tổ chức nhằm hình thành tri thức, tình cảm và hành vi phù hợp với quy định của pháp luật, làm cho công dân tự giác tuân thủ, thi hành pháp luật, nâng cao ý thức pháp luật của công dân.
Đó là một trong các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được thực hiện thông qua việc dạy và học pháp luật trong các nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, góp phần hình thành và bồi dưỡng ý thức công dân, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
1.5. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tủ sách pháp luật
Tủ sách pháp luật là công cụ hữu hiệu để đưa pháp luật vào hoạt động của cơ quan nhà nước nói chung, đặc biệt là quá trình điều hành của bộ máy chính quyền cơ sở, và vào đời sống của các cộng đồng dân cư, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Thông qua việc tìm hiểu, nghiên cứu, đọc các sách, tài liệu pháp luật của tủ sách, người đọc tập hợp nghiên cứu, tìm hiểu và vận dụng các quy định của pháp luật vào thực tế một cách đầy đủ, có hệ thống, chính xác và thống nhất.
Tuy nhiên, việc tìm hiểu pháp luật qua khai thác, sử dụng tủ sách pháp luật cũng có những hạn chế nhất định, chịu sự tác động của nhiều yếu tố về cơ chế quản lý, thái độ phục vụ, sự đầu tư nâng cao hiệu quả khai thác tủ sách pháp luật, mức độ đáp ứng yêu cầu của đối tượng…
1.6. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua sinh hoạt câu lạc bộ pháp luật
Câu lạc bộ pháp luật là một tổ chức sinh hoạt pháp lý tự nguyện của những người có nhu cầu tìm hiểu pháp luật, có tinh thần tham gia đấu tranh bảo vệ pháp luật, nhiệt tình tuyên truyền giáo dục pháp luật.
Đó là hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật qua sinh hoạt của hội viên, khách mời để giao lưu, học tập, trao đổi kiến thức pháp luật cần thiết, tạo điều kiện để họ đề đạt và kiến nghị với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về những vấn đề có lien quan đến công tác xây dựng, tuyên truyền, phổ biến và thực thi pháp luật.
1.7. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tổ chức cuộc thi tìm hiểu pháp luật
Thi tìm hiểu pháp luật là một trong các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, là cầu nối chuyển tải những nội dung pháp luật vào cuộc sống, là hình thức sinh hoạt văn hoá pháp lý có sức hấp dẫn và hiệu quả. Đây là một trong những hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật hấp dẫn, có hiệu quả cao và được sử dụng nhiều. Những nội dung pháp luật được chuyển tải đến các đối tượng thông qua cuộc thi một cách đơn giản, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ hơn, sinh động hơn, tránh được sự cứng nhắc, khô cứng. Bên cạnh đó, kiến thức pháp luật, kỹ năng tuyên truyền pháp luật của người tổ chức cũng được trau dồi, gọt dũa.
Kết quả tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hình thức thi tìm hiểu pháp luật tác động trực tiếp đến ý thức pháp luật của người dự thi, qua đó là nơi giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, kiến thức pháp luật và kỹ năng phổ biến, giáo dục pháp luật của cả người tổ chức cuộc thi và người theo dõi, tìm hiểu cuộc thi.
1.8. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các loại hình tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý
Tư vấn pháp luật là việc giải đáp pháp luật, hướng dẫn ứng xử đúng pháp luật, cung cấp dịch vụ pháp lý nhằm giúp công dân, tổ chức trong nước và nước ngoài thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của họ. Thông qua tư vấn pháp luật, luật sư góp phần tuyên truyền, phổ biến, giải thích pháp luật nhằm nâng cao văn hoá pháp lý cho công dân trong cộng đồng xã hội. Hoạt động tư vấn pháp luật là cầu nối quan trọng giữa người xây dựng pháp luật, áp dụng pháp luật, thực thi pháp luật và những người là đối tượng của việc áp dụng pháp luật.
Trợ giúp pháp lý là sự giúp đỡ miễn phí của các tổ chức trợ giúp pháp lý của Nhà nước cho người nghèo, đối tượng chính sách và đồng bào dân tộc thiểu số tiếp cận với các dịch vụ pháp lý (tư vấn pháp luật, đại diện, bào chữa) nhằm bảo đảm cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật và thực hiện công bằng xã hội.
Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý sẽ giúp các đối tượng nắm bắt được các thông tin pháp lý, hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình trong các quan hệ pháp luật, hướng dẫn phương pháp xử sự các hoàn cảnh cụ thể phù hợp với pháp luật và tránh được những hậu quả pháp lý bất lợi, hướng dẫn công dân, tổ chức tôn trọng và thi hành nghiêm chỉnh pháp luật, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật.
1.9. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở
Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở là việc các tổ viên hoà giải bằng hoạt động hoà giải của mình cung cấp các kiến thức pháp luật, bồi dưỡng tình cảm pháp luật cho các bên tranh chấp và những người khác trong cộng đồng dân cư nhằm mục đích hình thành ở họ sự hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng pháp luật và thói quen hành động theo pháp luật.
Để phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải có hiệu quả, đòi hỏi phải có phương pháp thực hiện hợp lý và có những giải pháp phù hợp, kịp thời để việc hoà giải đạt được mục đích đồng thời qua việc hoà giải, các bên hiểu được quyền, nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật.
1.10. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các loại hình văn hoá, văn nghệ
Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các loại hình văn hoá, văn nghệ là đưa tinh thần một quy phạm pháp luật, một văn bản pháp luật vào đời sống xã hội bằng “ngôn ngữ” của một loại hình văn hoá, văn nghệ nào đó như kịch, lễ hội, áp phích….
Đối với hoạt động này, đòi hỏi một số kỹ năng bảo đảm cho việc phổ biến, giáo dục pháp lụât có hiệu quả như biết thâm nhập vào đời sống xã hội, nắm được tình hình thực hiện pháp luật trong cuộc sống, phát hiện được vai trò định hướng phát triển xã hội của pháp luật, những tính chất ưu việt của pháp luật xã hội chủ nghĩa, chuyển được tư duy pháp luật thành tư duy nghệ thuật…
11. Một số hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật khác.
Ngoài các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật mang tính truyền thống đã được sử dụng thường xuyên, rộng rãi trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, trên thực tế, có một số hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật khác xuất hiện những năm gần đây do yêu cầu thực tiễn của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn hiện nay như:
Thứ nhất, Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động thực thi pháp luật. Theo tinh thần công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được xác định là nhiệm vụ thường xuyên, nhiệm vụ hàng ngày của các cơ quan, tổ chức; là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị, vì vậy, các cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, nhân dân trong khi thực thi pháp luật.
Thứ hai, Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua việc xây dựng, thực hiện hương ước của thôn, làng, bản, ấp, quy chế của cơ quan, điều lệ của các tổ chức đoàn thể xã hội.
Thứ ba, Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua việc thực hiện ký cam kết gia đình không có thành viên vi phạm pháp luật; xây dựng các điểm sáng về chấp hành pháp luật ở cộng đồng dân cư.
Thứ tư, Tổ chức các cuộc điều tra thăm dò dư luận xã hội để thu thập thông tin phản hồi của cán bộ, nhân dân về hiệu quả thực thi pháp luật, nhu cầu thông tin phổ biến, giáo dục pháp luật để từ đó điều chỉnh nội dung, hình thức, biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với yêu cầu của thực tiễn.
Như vậy, các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật đang được sử dụng trong thực tiễn công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là rất đa dạng, phong phú đang được vận dụng ngày càng rộng rãi, phổ biến trong công tác phổ biến, giáo dục nâng cao ý thức pháp luật, hình thành nếp sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật của công dân.
2. Các hình thức PBGDPL gắn với ứng dụng công nghệ thông tin, mạng internet
2.1. Báo điện tử.
2.2. Trang thông tin điện tử, mạng Internet
2.3. Phát thanh có hình
3. Các hình thức PBGDPL được lựa chọn thí điểm áp dụng để đánh giá hiệu quả trong giai đoạn hiện nay
Trên cơ sở các văn bản của Đảng, Nhà nước về công tác PBGDPL và tổng kết thực tiễn về các hình thức, biện pháp PBGDPL, theo Quyết định số 13/2003, Bộ Tư pháp đã được Chính phủ giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng và triển khai Đề án “Chỉ đạo điểm các hình thức PBGDPL có hiệu quả trong giai đoạn hiện nay”. Theo đó, có các hình thức PBGDPL sau đây:
– Tổ chức tuyên truyền pháp luật định kỳ cho người dân tại cơ sở. Đây là biện pháp tuyên truyền trực tiếp thông qua báo cáo viên giới thiệu các quy định của pháp luật, xử lý tình huống thực tiễn, giải đáp pháp luật, theo chuyên đề phù hợp để người dân học tập
– Tuyên truyền, phổ biến pháp luật thông qua hoạt động của đội ngũ cán bộ nòng cốt tại xã, phường, thị trấn. Đội ngũ cán bộ nòng cốt tại xã với thành phần chủ yếu là cán bộ tư pháp hoặc lãnh đạo Uỷ ban nhân dân xã, phường, công an xã, hoà giải viên, tuyên truyền viên pháp luật, tổ trưởng tổ dân phố… và mỗi thành viên tổ nòng cốt phụ trách một khu phố, thôn, xóm, ấp để thực hiện tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho các đối tượng nhân dân trên địa bàn họ cư trú và vận động nhân dân tham gia các buổi học tập pháp luật được tổ chức tại UBND xã, phường, thị trấn; trực tiếp PBGDPL lồng ghép với các cuộc họp thôn, bản, tổ dân phố; ký cam kết không vi phạm pháp luật, hoà giải…
– Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động của bộ đội biên phòng với những cách thức khác nhau trong việc đưa pháp luật tới nhân dân như chuyên đề, lồng ghép vào cuộc họp, cuộc vận động, phong trào, chiếu phim lưu động…
– Mở hộp thư pháp luật và giải quyết vướng mắc về pháp luật của người dân. Định kỳ mỗi tuần một lần mở hộp thư giải quyết vướng mắc pháp luật của nhân dân và thực hiện việc chuyển đơn thư đến cơ quan có thẩm quyền.
– Biên soạn và phát hành các tài liệu tuyên truyền pháp luật phong phú, hấp dẫn, thiết thực tới từng đối tượng. Tuỳ vào đối tượng cần tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật để biên soạn, phát hành tài liệu phù hợp như sách, tờ gấp, băng cassette hoặc đĩa VCD.
– Thi tìm hiểu pháp luật. Là hình thức được áp dụng ở hầu hết các đối tượng được tiến hành chỉ đạo điểm. Triển khai hình thức thi khác nhau đối với mỗi đối tượng cụ thể như thi viết, thi sân khấu đang là hình thức thi phổ biến hiện nay và phù hợp với các đối tượng không chỉ nâng cao kiến thức pháp luật cho người dự thi mà còn là môi trường học tập để cả người xem tự cập nhật kiến thức pháp luật có hiệu quả.
– Tập huấn kiến thức pháp luật: là một cách thức tuyên truyền miệng được triển khai nhiều, phù hợp và có hiệu quả trong thực tế. Hình thức này được thực hiện thông qua báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật. Mỗi đối tượng cụ thể, có nội dung tập huấn phù hợp và thiết thực như giới thiệu nội dung pháp luật, kiến thức pháp luật chuyên môn, nghiệp vụ PBGDPL…
– Kiểm tra kiến thức pháp luật: được áp dụng đối với đối tượng cán bộ, công chức và cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng quân đội nhân dân. Theo đó, kết quả kiểm tra kiến thức pháp luật được xem là một trong những tiêu chuẩn đánh giá cán bộ, công chức hàng năm.
– Giao lưu có lồng ghép kiến thức pháp luật. Đây là hình thức đặc thù được thực hiện thí điểm đối với cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân và được đánh giá là phù hợp, có hiệu quả đối với cán bộ, chiến sĩ trong quân đội.
– Tuyên truyền pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng. Từ lâu, việc tuyên truyền, PBGDPL qua các phương tiện thông tin đại chúng đã được đánh giá là một trong những hình thức chiếm ưu thế. Với sự phát triển của khoa học, công nghệ, thông tin thì việc PBGDPL qua hình thức này ngày càng có hiệu quả và được áp dụng phổ biến đối với các đối tượng.
– Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho doanh nghiệp thông qua hoạt động của Tổ tư vấn pháp luật. Đây là hình thức được đa số doanh nghiệp lựa chọn và được xác định là hình thức PBGDPL trọng tâm, phù hợp với điều kiện và trình độ của người lao động trong các doanh nghiệp hiện nay
– Tổ chức toạ đàm về tuyên truyền pháp luật cho người sử lao động, người lao động trong doanh nghiệp. Thông qua toạ đàm, người sử dụng lao động, người lao động trao đổi, thảo luận và đề xuất các giải pháp khắc phục vướng mắc, bất cập và nâng cao nhận thức pháp luật cho các bên.
III. Một số vấn đề đặt ra khi xây dựng các quy định về hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật trong luật PBGDPL
Vấn đề đặt ra khi nghiên cứu về các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật và tạo cơ sở lý luận, thực tiễn cho việc xây dựng Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật là sẽ thể chế hoá các hình thức nói trên ở mức độ nào để bảo đảm cho tính khả thi của Luật khi được ban hành.
Thứ nhất, Cần xác định rõ các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật để có cơ sở phân biệt với các biện pháp, cách thức triển khai thực hiện pháp luật và tạo căn cứ xây dựng Luật phổ biến, giáo dục pháp luật bảo đảm các yêu cầu của hệ thống pháp luật nói chung và đáp ứng được tình hình thực tiễn của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.
Thứ hai, Phạm vi quy định về hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật. Việc xây dựng, ban hành Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật là rất cần thiết nhằm tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động phổ biến, giáo duc pháp luật được triển khai thực hiện đồng bộ, thống nhất và toàn diện, huy động được sự tham gia của toàn xã hội vào công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Trong đó, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật là một trong những nội dung cần thiết đưa vào Luật để đảm bảo cho việc tổ chức thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật được đồng đều, thống nhất, có chất lượng.
Tuy nhiên, vấn đề là những nội dung có liên quan đến hình thức phổ biến, giáo dục pháp sẽ được xây dựng trong cơ cấu của Luật chỉ dừng ở góc độ khái quát hay cụ thể hoá cả quy trình thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật.
Hiện nay, ngoài các quy định về hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được đề cập trong các văn bản của Nhà nước về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung, trong đó cũng chỉ ra một cách chung chung, mà chưa có sự rõ ràng, tách bạch giữa hình thức, biện pháp trong phổ biến, giáo dục pháp luật.
Theo đó, để tạo cơ sở cho việc triển khai hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật nên dành quy định cho hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật dưới góc độ tổng quát. Điều đó có nghĩa phải thể hiện được trong các quy phạm của Luật về các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật theo yêu cầu tạo cơ sở triển khai, sử dụng rộng rãi, phổ biến, có hiệu quả các hình thức phổ biến pháp luật vừa có tính dự liệu để tránh vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn thi hành Luật.
Thứ ba, Quy trình thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật. Hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được hiểu theo nghĩa chung nhất là cách thức tổ chức hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật; là cách tổ chức đưa pháp luật đến với các đối tượng cụ thể nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, thực hiện pháp luật trong đời sống xã hội.
Như vậy, để việc tổ chức thực hiện đưa vào pháp luật vào đời sống một cách thống nhất, đồng bộ, hiệu quả, trong Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật có cần thiết quy định quy trình tổ chức thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật không. Vì trong thực tiễn công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, có rất nhiều hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật và mỗi hình thức, quy trình, phương pháp tiến hành có những bước, nội dung khác nhau. Cũng có ý kiến cho rằng, quy trình tổ chức thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật là một hoạt động mang tính nghiệp vụ, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật nên quy định mang tính khái quát về hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm tạo cơ sở triển khai hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật đồng đều, thống nhất, đối với nội dung, quy trình tổ chức thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tuyên truyền miệng, tủ sách pháp luật, hoà giải ở cơ sở, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý… là hoạt động về nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật.
IV. Một số kiến nghị về đổi mới các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật
Để góp phần phát triển kinh tế-xã hội, thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng, Nhà nước trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là hết sức cần thiết. Trong đó cần chú trọng tăng cường đổi mới các hình thức, biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật đảm bảo pháp luật được truyền tải đến cán bộ, nhân dân, tổ chức trong nước và nước ngoài thiết thực, đáp ứng được nhu cầu thông tin, học tập, tìm hiểu pháp luật và góp phần nâng cao ý thức pháp luật, xây dựng tri thức pháp lý.
Theo đó xin có một số kiến nghị nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả sử dụng các hình thức, biện pháp trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật như sau:
1. Nâng cao năng lực, hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp uỷ Đảng, chính quyền đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Trong cơ chế tổ chức thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, các cơ quan nhà nước giữ vai trò chủ chốt, các tổ chức chính trị-xã hội, đoàn thể vừa chủ động phối hợp thực hiện. Đồng thời huy động sự tham gia của từng cộng đồng, từng cá nhân đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật để một mặt đưa hoạt động này thành nề nếp, mặt khác tạo dư luận, xã hội lành mạnh để hình thành ý thức tôn trọng pháp luật trong từng cộng đồng, cơ quan, tổ chức, đơn vị.
Các cấp chính quyền chủ động xây dựng chương trình, kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật cho từng đối tượng cụ thể, tập trung hướng mạnh tuyên truyền pháp luật về cơ sở; nắm vững đặc điểm, tình hình cơ sở để luôn đổi mới cách thức, phương pháp phổ biến, giáo dục pháp luật cho phù hợp với đối tượng, địa bàn, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chính trị trong tình hình mới.
2. Kết hợp giữa phổ biến, giáo dục pháp luật và xây dựng, hoàn thiện pháp luật. Thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật sâu cho từng đối tượng với mục đích đối tượng tuyên truyền không chỉ dừng ở việc tìm hiểu pháp luật chung mà còn có ý thức phát hiện những quy định pháp luật không phù hợp với cuộc sống từ đó có những đề xuất, kiến nghị sửa đổi quy định pháp luật này.
3. Việc thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung và triển khai các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật nói riêng luôn gắn chặt với công tác vận động nhân dân chấp hành pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật. Lồng ghép các hoạt động tuyên truyền với việc thực hiện các cuộc vận động, các phong trào đang thực hiện tại cơ sở. Bên cạnh đó, phổ biến, giáo dục pháp luật cần gắn với việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, giải đáp những vướng mắc về pháp luật và công tác hoà giải ở cơ sở.
4. Tiếp tục nâng cao chất lượng và xây dựng kế hoạch nhân rộng các hình thức chỉ đạo điểm có hiệu quả. Từ trung ương tới cơ sở xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc triển khai việc nhân rộng các hình thức chỉ đạo điểm có hiệu quả. Phát huy thế mạnh, khắc phục hạn chế của các hình thức và luôn chủ động, sang tạo trong áp dụng các hình thức. Ở mỗi địa phương, mỗi ngành, mỗi cấp đều có những điều kiện, hoàn cảnh riêng. Do vậy để triển khai tốt các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật trên thực tế thì tính chủ động, sáng tạo của từng cơ quan, đơn vị, địa phương cần được phát huy triệt để. Chính từ cơ sở, mỗi hình thức, mỗi cách làm riêng phù hợp với điều kiện hoàn cảnh, phong tục tập quán và nhu cầu tìm hiểu pháp luật của cán bộ, nhân dân sẽ đem lại hiệu quả thiết thực.
5. Tăng cường chất lượng nguồn nhân lực, vật lực cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu kiến thức pháp luật và nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ chuyên trách, kiêm nhiệm và đội ngũ tuyên truyền viên, hoà giải viên, giáo viên dạy môn giáo dục công dân, pháp luật trong trường học, phóng viên, biên tập viên pháp luật; xác định rõ khoản ngân sách hang năm cho hoạt động này theo hướng tăng thê để đáp ứng đầy đủ, kịp thời về kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật.
Trong quá trình tổ chức thực hiện, các cấp uỷ Đảng, chính quyền và các đoàn thể nhân dân cần vận dụng sang tạo những hình thức, biện pháp, đồng thời căn cứ vào tình hình đặc điểm cụ thể của địa phương, đơn vị và căn cứ yêu cầu của tình hình mới của đất nước để có phương pháp chỉ đạo, thực hiện đạt hiệu quả nhất, nhằm nâng cao tri thức pháp luật, ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật; đóng góp xứng đáng vào công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
Nguồn tài liệu: https://pbgdpl.moj.gov.vn/ – Tải về
