Tài nguyên là gì? Phân loại tài nguyên

Khái niệm tài nguyên

Tài nguyên là tất cả các dạng vật chất, tri thức, thông tin được con người sử dụng để tạo ra của cải vật chất, hoặc tạo ra giá trị sử dụng mới. Tài nguyên mang một giá trị lịch sử xã hội nhất định, thể hiện bằng sự thay đổi giá trị tài nguyên theo quá trình phát triển, sự gia tăng số lượng và loại hình được con người khai thác, sử dụng.

Tài nguyên là đối tượng sản xuất của con người. Xã hội loài người càng phát triển thì số loại hình tài nguyên và số lượng mỗi loại tài nguyên được con người khai thác và sử dụng ngày càng gia tăng. Có thể nói, trong giai đoạn hiện nay, con người có khả năng khai thác và sử dụng hầu hết các dạng tài nguyên có mặt trên Trái đất.

Phân loại tài nguyên

a. Theo quan hệ với con người, tài nguyên có thể chia làm 02 loại lớn: tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên xã hội.

• Tài nguyên xã hội là một dạng tài nguyên tái tạo đặc biệt của Trái đất, thể hiện bởi sức lao động chân tay và trí óc, khả năng tổ chức và chế độ xã hội, tập quán, tín ngưỡng của các cộng đồng người.

b. Theo phương thức và khả năng tái tạo, tài nguyên được chia thành 02 loại: tài nguyên tái tạo và tài nguyên không tái tạo.

• Tài nguyên tái tạo như: nước ngọt, đất, sinh vật,… là loại tài nguyên mà sau một chu trình sử dụng sẽ trở lại dạng ban đầu. Tài nguyên tái tạo có thể tự duy trì hoặc tự bổ sung một cách liên tục khi được quản lý một cách hợp lý. Tuy nhiên, nếu sử dụng không hợp lý, có thể bị suy thoái không thể tái tạo được. Ví dụ: nước có thể bị ô nhiễm; đất có thể bị mặn hóa, sa mạc hóa,….
• Tài nguyên không tái tạo: là dạng tài nguyên bị biến đổi, giảm dần về số lượng và mất đi sau quá trình khai thác và sử dụng của con người. Ví dụ: khoáng sản sẽ cạn kiệt theo thời gian; tài nguyên gen di truyền của các loại sinh vật quý hiếm có thể mất đi cùng với sự khai thác quá mức và các thay đổi về môi trường sống….

c. Theo bản chất tự nhiên, tài nguyên được phân loại thành: tài nguyên nước, tài nguyên đất, tài nguyên rừng, tài nguyên biển, tài nguyên khoáng sản, tài nguyên năng lượng, tài nguyên khí hậu, cảnh quan, di sản văn hóa kiến trúc, tri thức khoa học và thông tin.

Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật đang làm thay đổi giá trị của nhiều loại tài nguyên. Nhiều loại tài nguyên khai thác đến mức cạn kiệt, trở nên quý hiếm; nhiều loại tài nguyên có giá trị cao trước đây, nay trở thành phổ biến và rẻ tiền do tìm được phương pháp chế biến hiệu quả hơn hoặc được thay thế bằng loại khác. Vai trò và giá trị của tài nguyên xã hội như tài nguyên thông tin, văn hóa lịch sử đang có xu hướng gia tăng.

Phân loại tài nguyên thiên nhiên:

– Tài nguyên vĩnh cữu: tài nguyên có liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến năng lượng mặt trời (trực tiếp: chiếu sáng trực tiếp; gián tiếp: gió, sóng biển, thủy triều,…)

– Tài nguyên tái tạo: loại tài nguyên có thể tự duy trì, tự bổ sung liên tục khi được quản lý hợp lý. Ví dụ: tài nguyên sinh vật (động thực vật), tài nguyên nước, đất.

– Tài nguyên không tái tạo: dạng tài nguyên bị biến đổi hay mất đi sau quá trình sử dụng. Ví dụ: tài nguyên khoáng sản, nhiên liệu hóa thạch, tài nguyên di truyền (gen).

Theo bản chất tự nhiên, tài nguyên được phân loại: tài nguyên đất, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, tài nguyên rừng, tài nguyên biển,….