1. Khái niệm tham quan
1.1. Tham quan thông thường.
Có thể nói trong đời một con người bình thường, nghĩa là không gặp những biến động rủi ro, không gặp trắc trở trong đời sống vật chất và tinh thần thì chắc chắn ít nhất cũng có vài lần đi tham quan theo nghĩa thông thường nhất của từ này. Tham quan là một từ Hán Việt, mà nhiều người thường hiểu nhầm và viết nhầm là thăm quan. “Tham” có nghĩa là tham khảo, “Quan” có nghĩa là quan sát như vậy nếu viết thăm quan là không chính xác mà phải viết là “tham quan”.
Từ quê hương xứ sở của mình, mỗi khi có dịp đi công tác hay đi đâu đó qua thủ đô Hà Nội lại ghé thăm Đền Ngọc Sơn, Cầu Thê Húc; Hay Chùa Thầy v.v… Như vậy tham quan này được hiểu theo nghĩa thông thường vì nó thiếu sự giúp đỡ của những nhà chuyên môn, những hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp. Mà đáng lẽ ra mỗi lần tham quan họ có thể yêu cầu các nhà chuyên môn giúp đỡ để chuyến đi đó được chu đáo, đầy đủ hơn với sự có mặt của những hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp.
1.2. Tham quan du lịch.
Tham quan du lịch là một trong những hoạt động rất quan trọng của chuyến du lịch, một trong những mục đích của khách du lịch, hoạt động này nhằm thỏa mãn những nhu cầu khác nhau của khách và là một trong những lý do để khách mua chương trình du lịch của các doanh nghiệp lữ hành.
Tham quan du lịch là một hình thức học tập, nghiên cứu, giáo dục truyền thống theo một ý nghĩa nhất định, đồng thời cũng là dịp nghỉ ngơi, thư giãn tích cực của du khách.
Sau một quý, nửa năm hoặc sau một năm công tác, lao động, học tập vất vả mỗi đơn vị, cơ quan, nhà máy, xí nghiệp, trường học, gia đình, cá nhân v.v… tổ chức cho các thành viên của mình đi tham quan du lịch, thực hiện một chương trình du lịch vừa tạo điều kiện để mọi người bổ sung vào vốn kiến thức hiểu biết của mình, vừa để nghỉ ngơi một cách tích cực, bổ ích nhất.
Các cuộc tham quan đó có thể diễn ra ở nhiều nơi, trên nhiều lĩnh vực trong cộng đồng dân cư, ở từng vùng, từng quốc gia. Tham quan thường được diễn ra dưới dạng một cá nhân, một tập thể đến các di tích lịch sử – văn hóa, các danh lam thắng cảnh, các cơ sở sản xuất, các trường học, bảo tàng, làng, xã … nhằm thỏa mãn những nhu cầu nhất định, những mục đích nhất định của cá nhân hay tập thể đó.
Tham quan cũng có thể được coi là cuộc du ngoạn của con người đến với một vùng đất khác nơi cư trú thường xuyên và là hình thức giáo dục và giao lưu văn hóa – xã hội.
Tham quan du lịch cũng giống như các cuộc tham quan khác. Song nó khác rất căn bản là người đi tham quan là khách du lịch và do một hướng dẫn viên du lịch phụ trách giúp đỡ hướng dẫn tham quan. Thông qua hướng dẫn viên du khách vừa tham quan, vừa quan sát tìm hiểu, vừa nghe thuyết minh giới thiệu về những điểm tham quan đó.
Vì vậy:
Tham quan du lịch là hoạt động của khách du lịch đến những điểm tham quan được xác định dưới sự hướng dẫn của người có nghiệp vụ và trình độ chuyên môn nhằm tìm hiểu và thỏa mãn nhu cầu nhất định trong chương trình du lịch của mình khi trực tiếp quan sát đối tượng tham quan và nghe thuyết minh.
Theo khái niệm này thì tham quan du lịch khác rất căn bản với các cuộc tham quan thông thường đó là người tham quan chính là khách du lịch. Còn người có nghiệp vụ chuyên môn ở đây chính là hướng dẫn viên du lịch, mà nhiệm vụ của họ là rất rõ ràng, cụ thể và hoàn toàn không phải là dễ dàng
2. Đối tượng tham quan
Để đáp ứng được nhu cầu, mục đích chuyến tham quan của du khách, hướng dẫn viên cần phải trang bị cho mình các kiến thức nghiệp vụ, chuyên môn có liên quan tới đối tượng tham quan để có thể làm nhiệm vụ hướng dẫn giới thiệu, và thuyết minh phục vụ du khách. Trong công việc hướng dẫn tham quan du lịch, đối tượng tham quan là cơ sở quan trọng và trước hết cho việc hướng dẫn và thuyết minh của hướng dẫn viên, là những yếu tố chính cho sự nhận biết, tiếp thu và thưởng thức của du khách trong chuyến tham quan du lịch.
Đối tượng tham quan du lịch khá phong phú, đa dạng, sự đòi hỏi hiểu biết, đáp ứng nhu cầu du khách là muôn hình muôn vẻ. Ở đây chúng ta có thể tổng hợp và đưa ra một số đối tượng tham quan chính, đó là:
2.1. Các điểm tham quan du lịch mang tính lịch sử – văn hóa.
Điểm du lịch có tính lịch sử là những điểm du lịch đã được xác định trước, đã được xếp hạng là di tích, có thể đã có tài liệu trước, thậm chí ở đó đã có cán bộ chuyên môn của ngành văn hóa giới thiệu, thuyết minh cho khách tham quan; Thí dụ: Tại điểm du lịch có tính lịch sử Bạch Dinh ở Vũng Tàu. Khi du khách trong và ngoài nước đến tham quan tìm hiểu, nghiên cứu về Bạch Dinh thì ở đó đã có các nhân viên ngành văn hóa của tỉnh hướng dẫn khách tham quan. Tại Dinh Thống Nhất thành phố Hồ Chí Minh. Tại Hà Nội ở khu Văn Miếu Quốc Tử Giám, tại Nghệ An khu nhà Bác v.v… Tất cả các điểm du lịch đó đã có các nhân viên bảo tàng giới thiệu và có thể có cả chiếu phim minh họa. Vì vậy để có thể chủ động hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình hướng dẫn viên du lịch lúc này với vai trò là người tổ chức, người phiên dịch là chính, nhưng lại phải chuẩn bị bài rất kỹ để sẵn sàng thỏa mãn các câu hỏi thêm mà thật khó của du khách.
Điểm du lịch có tính lịch sử – văn hóa có thể chia ra làm hai loại:
- Điểm du lịch lịch sử – văn hóa vật thể.
- Điểm du lịch lịch sử – văn hóa phi vật thể.
2.2. Các điểm tham quan du lịch mang tính tôn giáo tín ngưỡng.
Điểm du lịch có tính tôn giáo nằm trong tuyến du lịch đã được xác định có sự khảo sát, chọn lọc, chuẩn bị theo một chương trình nhất định. Đây là một điểm du lịch có ý nghĩa về lịch sử, văn hóa, khoa học nên thường là điểm tham quan tiêu biểu, thể hiện các đặc trưng chủ yếu cho một trường phái hoặc một nét sinh hoạt dân cư là sự biểu hiện của phong tục tập quán mang tính xã hội sâu sắc.
Thí dụ: Ở phía Bắc khi tổ chức cho khách du lịch đi tham quan điểm du lịch có tính tôn giáo các công ty du lịch thường giới thiệu Nhà thờ Đá ở Ninh Bình. Tại Hà Nội tham quan chùa Tây Phương, chùa Trấn Quốc. Ở Thành phố Hồ Chí Minh tham quan nhà thờ Đức Bà, chùa Vĩnh Nghiêm, chùa Bà Thiên Hậu. Ở Tây Ninh tham quan tòa thánh Cao Đài Tây Ninh. Ở Vũng Tàu tham quan chùa Thích ca Phật Đài, Niết Bàn Tịnh Xá, Tượng Chúa Giang Tay, Tượng đài Đức mẹ Bãi Dâu v.v…Đó là những điểm du lịch có tính tôn giáo, đồng thời cũng mang tính lịch sử, nghệ thuật kiến trúc phương Đông và là những danh thắng nổi tiếng ở nước ta.
Nhà thờ Đá ở Ninh Bình
Khi đi hướng dẫn, Hướng dẫn viên du lịch không được đưa du khách đến những điểm du lịch có tính tôn giáo không có trong chương trình du lịch, hoặc chưa được chuẩn bị chu đáo và sự hiểu biết của Hướng dẫn viên chưa đầy đủ, chính xác về điểm du lịch tôn giáo đó.
Khi thuyết minh giới thiệu với du khách Hướng dẫn viên du lịch cần có sự định hướng về tư tưởng, gợi mở được tính tích cực, không được thần thánh hóa nội dung bài thuyết minh dễ dẫn dắt con người đến sự thụ động, bị lụy tuyệt vọng.
2.3. Các điểm tham quan du lịch có tính môi trường sinh thái.
“Du lịch sinh thái là loại du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa gắn với giáo dục môi trường, có đóng góp nỗ lực bảo vệ và phát triển bền vững với sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương”. Một môi trường sạch sẽ, các khoảng không thiên nhiên được bảo vệ và một nền văn hóa địa phương độc đáo là những yếu tố chủ yếu tạo nên sự thành công cho một điểm du lịch sinh thái.
Điểm du lịch sinh thái – Khu suối nóng Bình Châu
Điểm du lịch sinh thái là những điểm đã được xác định trước, những nơi có bờ biển đẹp, bãi cát trắng thoai thoải, sóng biển hiền hòa như biển Vũng Tàu, biển Nha Trang … Những nơi núi non hùng vĩ, thác nước tuyệt với, phong cảnh thiên nhiên hữu tình như ở Đà Lạt, ở Tây Nguyên, vùng Tây Bắc, ở Việt Bắc.
Những nơi có vùng khí hậu trong lành, mát mẻ, bầu không khí sạch chưa bị sự chà đạp thô bạo của con người …
2.4. Các điểm tham quan du lịch khác.
Ngoài những điểm du lịch tôn giáo, lịch sử, sinh thái như đã nêu trên trong thực tế hướng dẫn viên còn đưa khách tham quan những điểm du lịch mang đặc thù riêng. Ví dụ đưa khách tham quan làng nghề truyền thống; làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp; Làng Gốm Chăm Bầu Trúc ở Ninh Thuận, Làng làm kẹo dừa ở Bến Tre, ở Mỹ Tho, Làng Gốm Bát Tràng Hưng Yên, Nhà thùng nước mắm Phú Quốc, Phan Thiết… Hay những đối tượng tham quan khác như giới thiệu về cây chè, cây cà phê ở Lâm Đồng, ở Phú Thọ; cây hồ tiêu ở Phú Quốc. Giới thiệu về con như Chó Xoáy Phú Quốc, Voi ở Buôn Đôn, Khỉ ở Lâm viên Cần Giờ v.v…
Làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp
Khi hướng dẫn tham quan những đối tượng này hướng dẫn viên cần chuẩn bị những nội dung thật cụ thể, chi tiết và luôn lưu ý đến những dạng câu hỏi có thể là “vô thưởng, vô phạt” nhưng lại rất có thể nâng cao vị thế của hướng dẫn viên trước đoàn khách hoặc ngược lại.
Thí dụ: Khi tham quan cơ sở Cội Nguồn ở Phú Quốc khi thăm điểm nuôi và bảo tồn giống chó quý – Chó Xoáy Phú Quốc, du khách có thể đặt vấn đề hỏi về nguồn gốc giống chó này. Loại câu hỏi này hướng dẫn viên sẽ trả lời một cách dễ dàng vì đã có sự chuẩn bị trước. Nhưng nếu khách hỏi thêm chó có bầu mấy tháng thì đẻ, chó con mới sinh ra bao nhiêu ngày thì mở mắt… dạng câu hỏi này nếu hướng dẫn viên không để tâm tìm hiểu thì có thể sẽ lúng túng v.v…
(Nguồn tham khảo: Giáo trình thuyết minh du lịch – CD nghề du lịch Vũng Tàu)
