1. Khái niệm phát triển thể chất
Thể chất chỉ chất lượng cơ thể con người.
Phát triển thể chất là quá trình hình thành và thay đổi hình thái chức năng cơ thể diễn ra trong suốt cuộc đời mỗi cá nhân (chúng được hình thành trên và trong cái nền thân thể ấy).
Theo ngôn ngữ thông dụng phát triển là đi lên, sự biến đổi và phát triển của sự vật và hiện tượng, theo quan điểm của Mác sự vật và hiện tượng không ngừng phát triển.
Ví dụ: Trẻ em, bào thai, sơ sinh, mẫu giáo, nhi đồng và trưởng thành.
Theo quan điểm triết học phát triển là toàn bộ sự thay đổi vận động và phát triển là quy luật chung nhất của thế giới.
Vậy phát triển thể chất làm thay đổi hình thái, và chức năng cơ thể.
Hình thái
Thể chất con người có thể nhìn thấy cân đo, đong đếm được, hình thái bao gồm chiều cao cân nặng, các chỉ số vòng ngực vòng eo, vòng đùi, vòng cổ, vòng bụng, chiều dài bàn tay bàn chân v.v… tất cả các chỉ số đó có thể cân đo đong đếm được gọi là hình thái.
Chức năng
Các chỉ số về sinh lý sinh hoá, sinh cơ trong cơ thể.
VD: trọng lượng của tim, mạch đập lưu lượng phút, lưu lượng tâm thu, thông khí phổi, hệ cơ xương, thần kinh.vv…
2. PTTC là quá trình tự nhiên đồng thời là quá trình xã hội
Quá trình tự nhiên
Trong suốt cuộc đời con người mọi biến đổi về hình thái và chức năng tuân theo các quy luật tự nhiên: sinh học, sự phát triển này trước hết là do gen quy định. Điển hình sự phát triển tự nhiên là quy luật phát triển theo lứa tuổi và giới tính.
Sự phát triển này xẩy ra không đồng bộ và không đều.
Quy luật phát triển theo giới tính cũng vậy. Sự phát triển theo giới tính trước tuổi dậy thì thì cơ thể trẻ em trai gái giống nhau cả về tính nết. Nhưng đến tuổi dậy thì, thì có sự phân biệt rõ rệt nhờ hóc môn tuyến sinh dục ở nam: vai rộng ra, sức mạnh phát triển, giọng nói và sự phát triển của bộ máy sinh dục thường phát triển chậm hơn. Ở nữ mông rộng ra có sự mềm dẻo khéo léo hơn. Sự phát triển thể chất của nữ 11 – 15 tuổi vượt trội so với nam về chiều cao và cân nặng. Nam từ 15 tuổi trở lên lại vượt nữ trong suốt các năm về sau.
Như vậy theo quy luật tự nhiên sinh học phát triển thể chất thay đổi về hình thái dẫn đến sự thay đổi các chức năng sự tích luỹ về số lượng dẫn đến thay đổi về chất lượng.
Quá trình xã hội
Các nhân tố xã hội cũng có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển thể chất, các nhân tố xã hội bao gồm điều kiện sống, môi trường vệ sinh, môi trường lao động, đặc biệt là giáo dục thể chất. Trong chừng mực nhất định thì xu hướng phát triển, tốc độ phát triển phụ vào điều kiện sống
Điều kiện sống
Theo quy luật tự nhiên con người luôn thay đổi và phát triển. Nếu điều kiện sống vật chất và tinh thần đầy đủ thì ngoài sự phát triển theo quy luật tự nhiên thì sự đầy đủ về các mặt xã hội đó sẽ giúp cho hình thái và chức năng được phát triển tốt hơn. Tuy nhiên nếu vật chất đầy đủ mà thiếu hoạt động (tập luyện, lao động…) thì sự phát triển thể chất sẽ không cân đối.(có thể có những bệnh lý…). Ngược lại nếu con người không được đáp ứng đầy đủ về vật chất thì có nghĩa là sự phát triển thể chất sẽ không bình thường (Ví dụ bệnh còi xương ở trẻ em).vậy đây là điều kiện cần thiết không thể thay thế được.
Hoặc các điều kiện sống khác như điều kiện môi trường vệ sinh cũng là những điều kiện đảm bảo cho cơ thể hoạt động bình thường ăn uống không hợp vệ sinh sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển cơ thể. bàn ghế không đúng quy cách sẽ phát triển lệch lạc về mặt thể hình. Ăn uống không hợp vệ sinh gây nên bệnh tật sẽ kìm hãm sự phát triển cơ thể.
Điều kiện lao động:
Điều kiện lao động không hợp lý quá sức thường mắc bệnh nghề nghiệp như trẻ em gánh nặng thì vai u xương bàn chân bẹp thường mắc bệnh tim mạch, điều kiện nghỉ ngơi không hợp lý làm việc quá sức là nguyên nhân của sự huỷ hoại cơ thể.
Những nhân tố kể trên ảnh hưởng tới sự phát triển thể chất một cách tự phát. Nghĩa là điều kiện tốt thì phát triển tốt và ngược lại.
Một trong những nhân tố xã hội ảnh hưởng tới sự phát triển thể cất một cách tích cực đó là thể dục thể thao hay giáo dục thể chất. Với chức năng đặc thù của nó, như thể thao đã mở rộng giới hạn khả năng thể lực của con người (như quá trình đào tạo VĐV), hoặc thể dục thể thao với các ngành nghề đặc biệt (vũ trụ, đại dương…) đã dẫn tới sự phát triển về hình thái và chức năng của con người.
Vậy giáo dục là quá trình tác động có tổ chức, có kế hoạch điều khiển quá trình giáo dục thể chất theo một mục đích trước nó là một quá trình tự giác sử dụng những phương pháp khoa học tổng hợp hợp lý để điều khiển phát triển hình thái và chức năng cơ thể mà bẩm sinh di truyền không có được.
Như vậy phát triển thể chất đồng thời vừa là một quá trình tự nhiên vừa là một quá trình xã hội. Hai mặt này được liên hệ mật thiết với nhau. Nếu quá trình tự nhiên (mỗi người, mỗi gen) mà tốt, mà các điều kiên xã hội kém cũng ảnh hưởng tới sự phát triển thể chất và ngược lại.
