Maximilian Weber và Xã hội học
Max Weber (21/4/1864-14/06/1920)
Max Weber sinh tại Erfurt, Thuringia, Đức năm 1864. Tốt nghiệp trường Đại học tổng hợp Heidenberg năm 1882, Trường ĐH Tổng hợp Berlin 1884-1885, Trường ĐH tổng hợp Gottingen 1885-1886.
M.Weber là nhà xã hội học người Đức, được xem là cha đẻ của xã hội học về tôn giáo. Ông có những đóng góp rất lớn về mặc phương pháp luận đối với xã hội học hiện đại trong bối cảnh lịch sử xã hội và triết học Đức cuối thế kỷ XIX, với những cuộc tranh luận về bản chất phương pháp khoa học xã hội-khoa học tự nhiên. M.Weber cho rằng:
- Đối tượng nghiên cứu của khoa học tự nhiên là các sự kiện vật lý của thế giới tự nhiên, còn đối tượng nghiên cứu của khoa học xã hội là hoạt động xã hội của con người.
- Tri thức khoa học tự nhiên là sự hiểu biết về thế giới tự nhiên có thể giải thích nó bằng các quy luật khách quan, chính xác. Còn tri thức khoa học xã hội là sự hiểu biết về xã hội tức là thế giới “chủ quan” do con người tạo ra và gán cho sự vật khách quan. Vì vậy cần phải hiểu được bản chất của hành động cảm tính, chủ quan của con người trước khi giải thích các hiện tượng xã hội bên ngoài.
- Về phương pháp nghiên cứu, đối với khoa học tự nhiên chỉ cần quan sát các sự kiện của tự nhiên và tường thuật lại kết quả quan sát là đủ. Còn khoa học xã hội, ngoài phạm vi quan sát thì còn phải giải thích, lý giải động cơ, quan niệm và thái độ của các cá nhân. Đặc biệt giải thích xem những chuẩn mực văn hóa, hệ giá trị và những hiểu biết của cá nhân ảnh hưởng như thế nào đến hành động của họ. Ông cho rằng, xã hội học có nhiệm vụ giải thích hành động xã hội và tiến đến giải thích nhân quả về đường lối và hiệu quả hành động xã hội.
Max Weber- cùng với Karl Marx, Vilfredo Pareto, Émile Durkheim, A. Comte -là một trong những người sáng lập của xã hội học hiện đại. Trong khi Pareto, Durkheim theo quan điểm của Comte- chủ nghĩa thực chứng. Weber đã phát triển và nghiên cứu theo chủ nghĩa duy tâm (idealism). Những nghiên cứu này đã bắt đầu một cuộc cách mạng chống chủ nghĩa thực chứng trong xã hội học- nhấn mạnh sự khác nhau giữa khoa học xã hội và khoa học tự nhiên, đặc biệt là hoạt động xã hội của con người.
Ba chủ đề chính mà ông đã nêu lên trong các tác phẩm liên quan đến xã hội học về tôn giáo đó là: (1) sự ảnh hưởng của các tư tưởng tôn giáo đến các hoạt động kinh tế; (2) mối quan hệ giữa phân tầng xã hội và các tư tưởng tôn giáo; (3) Các đặc điểm có thể phân biệt được của nền văn minh phương tây.
Mục tiêu của ông là tìm ra lý do cho các con đường phát triển khác nhau của các nền văn hóa của những quốc gia Phương Tây và Phương Đông. Trong phân tích các kết quả, Weber cho rằng những tư tưởng của Cơ đốc giáo (Christian religious ideas) có tác động rất lớn đến sự phát triển của hệ thống kinh tế ở Châu Au và Mỹ, nhưng cũng nhất mạnh rằng đó không phải là nhân tố duy nhất trong quá trình phát triển. Một số nhân tố đáng chú ý khác như sự quản lý hợp của nhà nước và các doanh nghiệp kinh tế.
Tóm lại, công lao quan trọng của M.Weber đối với xã hội học hiện đại là việc đưa ra những quan niệm và cách giải quyết độc đáo những vấn đề lý luận và phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội học. Ngoài ra, lý thuyết xã hội học của ông còn nghiên cứu những vấn đề về hành động xã hội và phân tầng xã hội, về xã hội tư bản nói chung đều đề cập đến hai yếu tố kinh tế và phi kinh tế trong quá trình hình thành và biến đổi cơ cấu xã hội.