Các nguyên lý cơ bản của xã hội học Macxit

Xã hội học macxit lấy triết học macxit làm cơ sử nhận thức luận. Xã hội học macxit có một số nguyên lý cơ bản mang tính chất phương pháp luận như sau:

Nguyên lý quyết định luận xã hội:

Thực chất của nguyên lý này là sự vận dụng những nguyên lý của triết học duy vật biện chứng vào lĩnh vực xã hội với nguyên tắc cụ thể như: nguyên tắc vật chất quyết định ý thức, nguyên tắc tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, nguyên tắc cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng xã hội, nguyên tắc hoạt động vật chất quyết định hoạt động tinh thần của các chủ thể xã hội… Một mặt, xã hội học macxit đã làm sáng tỏ sự tác động qua lại giữa con người với xã hội, khẳng định vai trò của xã hội cũng như của con người trong tiến trình phát triển của lịch sử. Khi phân tích hoạt động của cá nhân, xã hội học macxit đã xét hoạt động của con người trong tính toàn thể, bắt đầu từ hoạt động vật chất rồi đến hoạt động tinh thần, đã tìm ra nguyên nhân sâu xa của những hiện tượng xã hội bắt đầu từ hoạt động vật chất và thực tiễn xã hội. Mặt khác, xã hội học macxit còn khẳng định hoạt động của con người dù dưới bất cứ hình thức nào cũng là sáng tạo, thể hiện trí tuệ và năng lực sáng tạo, hơn hẳn so với con vật. Tuy nhiên, trong xã hội có giai cấp, lao động đã bị tha hóa và trở thành hàng hóa, là nguyên nhân và là nạn nhân của mọi bất bình đẳng xã hội.

Nguyên lý phát triển:

Xã hội học macxit khẳng định sự biến đổi và phát triển của xã hội có nguyên nhân sâu xa là sự phát triển của lực lượng sản xuất, lực lượng sản xuất phát triển đã dẫn đến sự thay đổi của quan hệ sản xuất cho thích ứng. Đó là quá trình vừa tiến hóa, vừa cách mạng phù hợp với các quy luật khách quan. Chính nguyên lý đó đã chỉ rõ bản chất sự tồn tại và phát triển của xã hội cũng như động lực của sự phát triển đó. Điều đó đối lập với quan điểm của các nhà xã hội học phi macxit (giải thích sự phát triển xã hội như là quá trình tiến hoá của các yếu tố tinh thần).

Nguyên lý tính hệ thống:

Xã hội học macxit yêu cầu khi phân tích xã hội phải coi xã hội là một hệ thống hoàn chỉnh, đồng thời phải coi xã hội là một hệ thống tự vận hành và phát triển. Do là hệ thống nên xã hội có một cơ cấu xã hội cụ thể, trong đó các yếu tố cấu thành nên xã hội có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau. Đó là tổng hợp những hình thức hoạt động khác nhau của con người, các quan hệ xã hội, các hình thức cộng đồng của con người với tính ổn định, tính hoàn chỉnh và tính quy luật. Theo đó, xã hội học macxit đã chỉ ra nguyên tắc tiếp cận việc phân tích hệ thống xã hội đi từ trừu tượng đến cụ thể, từ cái chung đến cái riêng và cuối cùng đến cốt lõi của xã hội đó là quan hệ sản xuất xã hội và suy cho cùng phương thức sản xuất là cái quyểt định mọi mặt và mọi quá trình của đời sống xã hội.